- Gần đây các tỉnh miền Trung liên tiếp hứng chịu các đợt lũ lụt, nhiều người dân đang đổ lỗi cho thủy điện vì thiếu kế hoạch xả lũ. Ông nghĩ sao về ý kiến này?
- Về bản chất thủy điện không gây lũ lụt, bởi các hồ chưa thủy điện có chức năng ngăn dòng chảy, điều tiết lũ, cắt lũ. Chỉ trừ trường hợp lũ về lớn, cao hơn dự kiến thì phải xả tràn, nhưng xả tràn cũng không tác động đến lũ lụt.
- Nhưng sự cố thủy điện Hố Hô ở Hà Tĩnh trận lụt trước và xả lũ thủy điện Sông Ba Hạ mấy ngày qua khiến lũ về hạ lưu càng nhiều?
- Người ta không hiểu và nói một cách mơ hồ về nguyên lý hoạt động của các hồ thủy điện. Trừ phi vỡ đập thì mới đáng nguy hiểm, từ trước tới nay chưa có trường hợp nào xảy ra, cho nên xả lũ là điều tất yếu để bảo vệ đập chứ thủy điện không gây ra ngập lụt.
Thủy điện bắt buộc phải xả lũ để bảo vệ hồ đập. Ảnh: Thiên Lý.
Sông Ba Hạ nằm trong địa phận huyện Sông Hinh (Phú Yên), trữ lượng khoảng 500 triệu m3 nước, trong trường hợp lượng nước vượt quá thì chắc chắn phải xả nước để tránh nguy cơ vỡ đập. Kể cả trong trường hợp xả với lượng nước lên đến hàng nghìn m3 trên giây cũng phải làm, có như thế mới cứu được đập không bị vỡ.
Địa hình ở đây có nhiều khe suối, dốc ngắn, nhiều dòng chảy đổ về, đây là nguyên nhân khiến lũ ở Phú Yên lên nhanh.
- Nói như vậy có nghĩa các nhà máy thủy điện nói chung không tác động gì đến môi trường, thưa ông?
- Tất nhiên cái gì cũng có những mặt thuận và trái của nó. Khi một dự án thủy điện được triển khai người ta phải chặt cây, làm đập, mở đường, kéo điện... Khi cây cối bị chặt, đất đá bị xới lên thì sẽ làm cho môi trường bị biến dạng.
Từ trước tới nay khi đầu tư các dự án thủy điện, đa phần chỉ quan tâm đến hiệu quả kinh tế mà ít quan tâm tới các vấn đề về môi trường dân sinh. Do đó, nhiều khi các yếu tố kỹ thuật, an toàn với môi trường, môi sinh đã không được quan tâm nhiều và thực thi có bài bản.
Nếu không có sự kiểm tra, rà soát kỹ lưỡng có thể sẽ gây những hậu quả về người và tài sản của người dân sống gần các nhà máy thủy điện.
- Nhiều người cho rằng, hiện nay Việt Nam có quá nhiều các dự án thủy điện, các tỉnh đua nhau làm, nhất là thủy điện vừa và nhỏ?
- Đúng là hiện nay đang có quá nhiều các dự án thủy điện vừa và nhỏ ở miền Trung, chưa kể các dự án đang và sắp triển khai. Các dự án thủy điện này công suất không lớn. Chúng ta cần điện vào mùa khô thì các dự án thủy điện nhỏ hầu như không sản xuất được điện và hiệu suất rất thấp.
Còn mùa mưa, thủy điện nhỏ sản xuất được điện thì cũng không cần vì bản thân các nhà máy thủy điện lớn của EVN đã sản xuất đủ điện để cung cấp cho nền kinh tế. Như vậy, đầu tư thủy điện nhỏ càng nhiều càng không có lợi.