“Mưa dầm thấm lâu”, “sống chung với lũ”

Hồ Đơn Dương nằm ở thị trấn D’Ran, huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng là một hạng mục của công trình Thủy điện Đa Nhim, ngoài nhiệm vụ cung cấp nước cho nhà máy sản xuất điện, hàng năm còn cung cấp hơn 550 triệu m³ nước phục vụ tưới tiêu cho hơn 20.000 ha đất canh tác của tỉnh Ninh Thuận.

Bên cạnh việc cung cấp nước, phục vụ tưới tiêu cho tỉnh Ninh Thuận DHD đặc biệt coi trọng việc điều tiết xả lũ để bảo vệ an toàn cho công trình hồ đập, cũng như tính mạng con người, tài sản của nhân dân phía hạ du.

Anh Ngô Hạnh Đăng, Quản đốc phân xưởng sản xuất Đa Nhim – Sông Pha cho biết, hàng năm DHD đều tổ chức tập huấn cho cán bộ các xã và tuyên truyền kiến thức phòng chống lũ lụt bằng cách phát tờ rơi đến từng hộ dân, quán triệt thực hiện phương châm “bốn tại chỗ” là: Chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện vật tư tại chỗ và hậu cần tại chỗ.

Chị Phạm Thị Tuyết Mai, thôn Đường Mới, thị trấn D’Ran, huyện Đơn Dương, một trong những vùng chịu ảnh hưởng khi hồ Đơn Dương thực hiện điều tiết xả lũ, cho biết: Ngoài việc cung cấp thông tin về xả lũ của Nhà máy Thủy điện Đa Nhim qua các phương tiện thông tin khác nhau, thì hàng năm chính quyền huyện Đơn Dương và Nhà máy Thủy điện Đa Nhim cũng thường xuyên nhắc nhở người dân nơi đây vào mùa lũ nên chuyển đổi cây trồng, vật nuôi, mùa vụ thích hợp. Trong mùa lũ không canh tác ở những vùng có nguy cơ ngập lớn. Đặc biệt, phải nhanh chóng thu hoạch sản phẩm trước khi Nhà máy tiến hành điều tiết xả lũ.

Chị Đoàn Thị Mơ, quê Hải Hậu - Nam Định, chuyển vào sinh sống và định cư tại thị trấn D’Ran, huyện Đơn Dương đã hơn 40 năm chia sẻ: “Chúng tôi đã quá quen thuộc với tiếng loa phát thanh và còi báo xả lũ. Ai cũng biết đây là khu vực sẽ ngập nếu xả lũ, nhưng chấp nhận vì mưu sinh phải “sống chung với lũ”. Được biết, không phải năm nào hồ Đơn Dương cũng tiến hàng điều tiết xả lũ. 2 năm trước vào mùa lũ chị Mơ và nhiều gia đình bỏ đất không trồng trọt nhưng hồ không tiến hành điều tiết xả. Mùa lũ năm nay, vì tiếc đất bỏ không, nên gia đình đã trồng cây đậu cove thì hồ Đơn Dương có thông báo xả lũ, “Nhưng chúng tôi được thông báo sớm và cũng may trái đậu đã lớn có thể thu hoạch được” - chị Mơ nói.

Theo chị Đoàn Thị Mơ, hầu hết các hộ dân có đất sản xuất dọc theo sông Đa Nhim đều xác định, nếu có trồng rau, màu vào mùa lũ từ tháng 8 cho đến tháng 12 hàng năm thì như đánh bạc với ông trời, trong trường hợp hồ Đơn Dương tiến hành điều tiết xả lũ nếu rau màu chưa kịp lớn thì mất hết.

Ông Đỗ Minh Lộc, Phó Tổng giám đốc DHD cho biết, nhằm tiến hành điều tiết xả lũ từ hồ Đơn Dương để kiểm tra công trình, thiết bị đập tràn cũng như khơi thông dòng chảy hạ lưu, ngày 26/10/2016, Công ty DHD đã tiến hành điều tiết xả lũ qua đập tràn tại hồ Đơn Dương với lưu lượng 25m³/giây.

Trước khi điều tiết xả lũ vận hành hồ chứa, DHD đã thông báo bằng văn bản đến các UBND cấp huyện, cấp xã. Theo đó, các thông tin về điều tiết xả lũ tại các địa phương được thông báo theo đúng quy trình phối hợp giữa Công ty với Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn (PCTT&TKCN) các huyện tại những vùng bị ảnh hưởng. Trong quy chế phối hợp này đều có những điều khoản, quy định trách nhiệm của mỗi bên và buộc mỗi bên sẽ phải thực hiện một cách nghiêm túc quy chế đó.

Bà Lê Thị Bé - Trưởng phòng Nông nghiệp Phát triển nông thôn, thành viên thường trực Ban chỉ huy PCTT&TKCN huyện Đơn Dương cho biết, ngay sau khi tiếp nhận đầy đủ thông tin về điều tiết xả lũ của Nhà máy Thủy điện Đa Nhim, Ban chỉ huy PCTT&TKCN huyện đã lập tức truyền các thông tin đó đến các hộ dân vùng lũ, vùng phân lũ qua các phương tiện thông tin của địa phương, cũng như kết hợp với hệ thống cảnh báo lũ dọc theo phía hạ lưu dòng chảy của Nhà máy Thủy điện Đa Nhim để bà con vùng hạ du nắm rõ thời gian và lưu lượng xả.

Theo bà Lê Thị Bé, việc “sống chung với lũ” của bà con nhân dân huyện Đơn Dương cũng đã quen, nên họ luôn chủ động trong sản xuất nông nghiệp. Vào thời điểm mùa lũ, nhân dân không canh tác ở những vùng có nguy cơ ngập lớn. Những khu đất cao hơn họ tận dụng trồng cây ngắn ngày, nên khi Nhà máy điều tiết xả lũ thì cũng ít bị thiệt hại. Người dân nơi đây cũng thuộc nằm lòng mực nước ngập đến đâu mỗi khi Nhà máy thông báo lưu lượng nước xả. Tuy nhiên, để đạt được điều này, Chính quyền địa phương và DHD luôn đặt công tác tuyên truyền trong nhân dân lên hàng đầu, bởi họ xác định đối với nhân dân phải luôn kiên định quan điểm “mưa dầm thấm lâu”.

Phối hợp cao nhất có thể

Theo Phó Tổng giám đốc DHD – ông Đỗ Minh Lộc, hồ Đơn Dương được xây dựng tại điểm hợp lưu của sông Krông Lét vào sông Đa Nhim ở thị trấn Đơn Dương (Lâm Đồng) , có độ cao trên 1.000 mét so với mực nước biển, rộng 11–12 km². Với đặc điểm này, khi có lũ thì lưu lượng nước về hồ tăng rất nhanh và thời gian lũ về chỉ sau thời gian xuất hiện mưa lớn từ 4 -12 giờ.

Đợt điều tiết xả lũ năm 1993 với lưu lượng xả 1.600m³/s  mặc dù đã được cảnh báo sớm và điều tiết đúng quy trình nhưng do lũ lớn nên diện tích ngập lụt khá rộng. Qua kinh nghiệm điều tiết xả lũ như vậy, cộng với việc dòng sông Đa Nhim ngày càng bị thu hẹp bởi tình trạng hộ dân bạt đất, đổ đất lấn lòng sông để canh tác tự ý xây dựng nhà kiên cố và bán kiên cố sát lòng sông.,  khiến  lãnh đạo DHD đau đáu quyết tâm thực hiện xây dựng bản đồ ngập lụt, nhằm xác định chính xác vị trí địa lý, diện tích vùng bị ngập lụt khi điều tiết xả lũ; cũng như xây dựng phương án phòng lũ và ứng cứu nhằm giảm thiểu thiệt hại cho nhân dân và bảo vệ an toàn hồ đập trong mùa mưa bão.

Phó Tổng giám đốc DHD cho biết, bản đồ ngập lụt của hồ Đơn Dương được lập với sự tham gia của chính quyền tỉnh Lâm Đồng và huyện Đức Trọng, huyện Đơn Dương. Đây cũng là cơ sở để DHD và UBND huyện Đơn Dương, Đức Trọng xây dựng phương án Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn.

Ông Đỗ Minh Lộc phân tích: Nếu tần suất xả lũ ở mức 10% (có thể xuất hiện trong vòng 10 năm) tương đương lưu lượng nước xả xuống hạ du qua đập tràn là 1.325m³/giây, sẽ có khoảng 2.242 hộ bị ảnh hưởng, diện tích đất tự nhiên bị ngập là hơn 3.647 ha. Còn nếu tần suất xả lũ ở mức 0,1% (có thể xuất hiện trong vòng 1.000 năm) thì lưu lượng xả cao nhất là 4.301m³/giây thì sẽ có khoảng hơn 5.000 hộ bị ảnh hưởng và hơn 4.559 ha diện tích đất tự nhiên bị ảnh hưởng do ngập nước… Đây là những thông tin hết sức quan trọng để người dân vùng hạ du nắm kiến thức nhằm hạn chế thấp nhất thiệt hại khi hồ xả nước.

Hàng năm, trước mùa mưa lũ và trong quá trình điều tiết xả lũ, DHD thường có những đợt diễn tập phòng chống lụt bão. Các công tác trước, sau và trong khi điều tiết xả lũ, Công ty đều phối hợp chặt chẽ với các cấp chính quyền địa phương, đặc biệt là trong kiểm tra thực tế tại các khu vực hạ du trước khi tiến hành xả lũ. Vì vậy, khi có tin báo lũ xuất hiện, các lực lượng tại chỗ, gồm: Đội ứng cứu xung kích, dân quân, các tổ nhóm tự quản, tình nguyện viện và nhân dân phối hợp nhanh chóng thực hiện các biện pháp phòng chống phù hợp.

Bà Lê Thị Bé chia sẻ, nhiều năm nay trong điều tiết xả lũ, DHD và UBND huyện đều tuân thủ theo đúng quy trình vận hành hồ chứa, các thông tin về điều tiết xả lũ tại các địa phương được DHD thông báo theo đúng quy trình phối hợp giữa Công ty với Ban chỉ huy PCTT&TKCN của huyện.

Theo DHD, dự báo tình hình thủy văn năm 2016 rất bất thường, khả năng hồ Đơn Dương điều tiết xả lũ lớn rất cao. Vì vậy, để đảm bảo an toàn công trình và giảm nhẹ thiệt hại cho vùng hạ du, DHD đã kiến nghị UBND, Ban chỉ huy PCTT&TKCN huyện Đơn Dương và Đức Trọng sớm có kế hoạch di dời nhà ở của các hộ dân nằm trong vùng bị ảnh hưởng khi hồ Đơn Dương điều tiết xả lũ. Đồng thời, thông báo đến các hộ dân đang canh tác rau, màu trong lòng sông, ven sông, bãi bồi và vùng trũng có nguy cơ bị ngập dọc sông Đa Nhim thu hoạch sớm, hạn chế việc tiếp tục canh tác rau màu, nâng cao cảnh giác khi hồ Đơn Dương điều tiết xả lũ để giảm thiểu thiệt hại về tài sản cũng như tính mạng con người.

Ông Đỗ Minh Lộc chia sẻ: Thủy điện góp phần giảm lũ chứ không phải gây ra lũ như nhiều người vẫn nói. Thực tế, lưu lượng xả lũ qua cửa tràn về hạ du luôn nhỏ hơn lưu lượng đến hồ (lưu lượng đến hồ là lưu lượng nước tự nhiên do mưa). Nhờ có hồ thủy điện, lượng nước trong hồ được giữ lại và làm giảm nguy cơ gây lũ cho hạ du. Việc điều tiết xả lũ nhằm đảm bảo cho công trình cũng là đảm bảo an toàn cho hạ du, công trình có an toàn thì hạ du mới đảm bảo, công trình không an toàn thì hạ du sẽ bị ảnh hưởng.